હરિ વર્મા દ્વારા પ્રકાશિત: હરિ વર્માએ શુક્ર, 19 ફેબ્રુ 2021 10:23 AM IST અપડેટ કર્યું
ખેડૂતો જાગૃત થશે તો જ કલ્યાણ થશે – પ્રતીકાત્મક ચિત્ર
જો ખેડૂતો જાગૃત હશે, તો જ કલ્યાણ થશે – પ્રતીકાત્મક ચિત્ર – ફોટો : pixabay
ચાલો, બિહાર જઈએ. લોકશાહીની માતા – વૈશાલી. લાલગંજ પોલીસ સ્ટેશન વિસ્તારમાં દિલાવરપુર. આ મારું વતન ગામ છે. અહીં આપણી પૈતૃક જમીન છે. ખેડૂતો જાગૃત થશે તો જ કલ્યાણ થશે. ગયા વર્ષે તે હોળી પહેલા હતું. મુઝફ્ફરપુર શહેરમાં હોળી મનાવીને ગામ ગયા. બટાકા ખોદ્યા. સારી ઉપજ, પણ એ વખતે ભાવ માત્ર દસથી બારસો રૂપિયા પ્રતિ ક્વિન્ટલ હતો.
શેરધારકે સલાહ આપી, બાબુ, આ વખતે બટાકાના ભાવ ઉંચા થવાના છે. તેને કોલ્ડ સ્ટોરમાં રાખો. છ મહિના પછી એ જ બટાટા ત્રણ-ચાર હજાર રૂપિયા પ્રતિ ક્વિન્ટલના ભાવે વેચાશે. ત્યાંથી મેં મોટા ભાઈની પરવાનગી લીધી અને તેમનો અભિપ્રાય લીધો. પૂછ્યું- કોલ્ડ સ્ટોરમાં બટાકા રાખવાથી ફાયદો છે, રાખો. તેમની સલાહ હતી, બારસો રૂપિયા પ્રતિ ક્વિન્ટલનો ભાવ, તેના પર કોલ્ડ સ્ટોરનો ખર્ચ, પછી તેની શિપમેન્ટ, ગામથી પાંચ કિમી દૂર કોલ્ડ સ્ટોર. જો દરેક વ્યક્તિ 20-25 રૂપિયા પ્રતિ કિલો ખર્ચ કરે અને છ મહિના પછી તેને વેચે તો તમને 30-32 રૂપિયા પ્રતિ કિલોના ભાવ મળશે, તો પછી શું કામ છે.
પછી ભાઈનો આદેશ, તમે તમારી કારમાં ગયા છો – ઘરના વપરાશ માટે ચાર-પાંચ બોરી સામાન અહીં લાવો. ગામમાં (ઘર) જ દસ-પંદર બોરીઓ રાખો, જેથી કોઈ દસ-પંદર દિવસ પછી ફરી જાય તો ગાડીમાં ચડાવવા આવે. વધુ પડતા બટાકા ખુલ્લામાં રાખી શકાતા નથી, તે બગડી જાય છે. બાકીના બારસો રૂપિયા તમને એક ક્વિન્ટલના ભાવે વેચો. બે-ત્રણ મહિના સુધી આખું સામૂહિક ઘર પોતાના ખેતરમાંથી બટાકા લઈને દોડતું, પછી બટાકા ખરીદવાની પ્રક્રિયા શરૂ થઈ. ત્રીસ-ચાલીસ-પચાસ રૂપિયા કિલો સુધી.
શેરધારકોનું અનુમાન સાચુ નીકળ્યું – આ વખતે ભાવ ઉંચો રહેવાનો છે. જે બટાકા ફેંકવામાં આવ્યા તેની કિંમત 80 રૂપિયા હતી. આ સમય દરમિયાન મેં તેને એક બોરીમાં સૌથી નાનું (કિરી આલુ એટલે કે બટાકા) અલગથી ખેતરમાં છોડી દેવા કહ્યું. શેરખેતીએ કહ્યું, સાહેબ શું કરશે? મેં કહ્યું, આ માત્ર મુઝફ્ફરપુર નથી, હું તેને દિલ્હી પણ લઈ જઈશ. તેના ભુજિયા બધાને ગમે છે. તેમણે કહ્યું કે, અમે આવા બટાટાને ખાતર માટે ખેતરમાં છોડી દીધા હોત અથવા માલજલ (પશુઓને) ખવડાવ્યું હોત.
હોટ-બઝાર-પેકર (સાપ્તાહિક બજાર અથવા વેપારી) તેને સ્પર્શ પણ કરશે નહીં, તેને ખરીદવાથી દૂર. પછી મેં મારા મોબાઈલમાંથી જાળીમાં પેક કરેલા બટાકાની બાળકની છબી બતાવી અને તેના પર ક્વોટ લખેલું હતું – એંસી રૂપિયા પ્રતિ કિલો. બધાને આશ્ચર્ય થયું. શેરખેડનારના દીકરાએ તેની માતાથી લઈને ગામની ઘણી સ્ત્રીઓ અને વડીલોને મોબાઈલ પર બટાકા બતાવીને કહ્યું – દિલ્હીમાં ઈહે છોટકી (કિરી) બટાકા સિત્તેર એંસી રૂપિયા કિલોના ભાવે વેચાતા હતા.
મારા પર વિશ્વાસ કરો, તે કિરી બટાકાનો અર્થ સમજી ગયો. મારી એક બોરીની વિનંતી પર, શેરક્રોપરે ના કહેવા છતાં પણ કારમાં બે બોરીઓ બળજબરીથી ભરી દીધી. બાકી તાજી (નિમાન આલૂ) આલૂ દમ વાલા. જ્યારે તે ગામમાંથી મુઝફ્ફરપુર શહેરના ઘરે પહોંચ્યો, ત્યારે બધાને કિરી આલૂ (બેબી પોટેટો) દ્વારા ત્રાટક્યું. ભારે ન પડે એટલે હિંમત કરીને પોતાના ખેતરમાંથી પાંચ-સાત કિલો બટાકા દિલ્હી લઈ આવ્યા. તમારા ખેતરમાંથી બટાકામાંથી બનાવેલા ગરમાગરમ ભુજીયા. સ્વાદ અલગ છે.
નવા કૃષિ કાયદામાંથી અપેક્ષિત, ખેતીની જમીન પર કોઈ માહિતી નથી, પરંતુ મને લાગે છે કે હું ઈચ્છું છું! જો નવો કૃષિ કાયદો અમલમાં મુકાયો હોત તો તે પોતાનું, પોતાના પરિવાર-સગાંવહાલાં, ગામ-જવારનાં બધાંનું ભલું કરી શક્યા હોત. ભલે સૈદ્ધાંતિક રીતે, બાબુજી દ્વારા ભાઈઓ વચ્ચે જમીનનો હિસ્સો નક્કી કરવામાં આવ્યો હતો, પરંતુ અમે બધા ભાઈઓ અલગથી ઉત્પાદન કરવાને બદલે, અમે બધા ભાઈઓ એકસાથે મળીને ઉત્પાદનનો ઉપયોગ કરીએ છીએ. બાબુજીની માતા હેઠળ ઉપજ સારી થતી રહી.
કામ કરતા ભાઈઓ વચ્ચેના અંતરને કારણે અને મોટાભાગે બહારના હોવાને કારણે યોગ્ય કાળજી શક્ય ન હતી. આ કારણે, શેરક્રોપર અને મેનેજર (કેરટેકર) ના વિશ્વાસ સાથે કામ ચાલુ રાખ્યું. રડતી વખતે તેઓએ જે ઉપજ કહ્યું તે સાચું છે. ક્યારેક વરસાદ પડે તો પાક ખરાબ થાય, ક્યારેક વરસાદ ન પડે તો પાક ખરાબ થાય. જોકે, બે-ત્રણ વર્ષ પછી અમે ભાઈઓએ સમય કાઢીને વારો લીધો અને થોડું ધ્યાન આપવાનું શરૂ કર્યું, પછી ચિત્ર થોડું બદલાઈ ગયું. … સમજી ગયા કે, ડાંગર-ઘઉંના પાક ચક્રને બદલવા માટે બજારનો કોઈ વિકલ્પ નથી.
લીચી અને કેરીના બગીચા લગાવ્યા. હવે મીઠાશ ઓગળવા લાગી છે. તે પેકર (વેપારી) દ્વારા ખૂબ જ શરૂઆતમાં ખરીદ્યું હશે. તે સંભાળ, છંટકાવ, દેખરેખ માટે પણ જવાબદાર છે. આ સાથે આખા પરિવાર-સંબંધીઓ માટે પુષ્કળ ફળો બજારમાંથી ન ખરીદવા. હવે બટાકા જેવા પાકની વાત કરીએ. નવા કૃષિ કાયદાના પરિપ્રેક્ષ્યમાં જોવામાં આવે તો તેને લાભદાયી પણ બનાવી શકાય છે.
આ વર્ષે પણ બિહારની ઉપજ પંજાબની મંડીઓમાં ખાનગી હાથમાં પહોંચી છે.
ખેડૂતોએ જાગવું જરૂરી છે, શ્રાપ આપવો એ ઉકેલ નથી, બિહારની દુર્દશાથી કોણ વાકેફ નથી – પ્રતિકાત્મક તસવીર
ખેડૂતોએ જાગવું જરૂરી છે, શ્રાપ આપવો એ ઉકેલ નથી, જે બિહારની દુર્દશાથી વાકેફ નથી – એક પ્રતીકાત્મક તસવીર – ફોટોઃ ગેટ્ટી
જો કોઈ ગામમાં કોઈ ભાઈ પોતાની જમીનનો એક ટુકડો કોઈ કંપની સાથે કરાર કરીને કોલ્ડ સ્ટોર જેવા બાંધકામ માટે કોન્ટ્રાક્ટ ફાર્મિંગ પર આપે તો શક્ય છે કે ત્રણ મહિના પછી આખા પરિવારને 40-50 રૂપિયામાં બટાટા ખરીદવા ન પડે. . 10-12 રૂપિયામાં બટાટા વેચવાની કોઈ મજબૂરી નથી. ગામમાં કોલ્ડ સ્ટોર રાખવાથી અમારા પરિવાર (ભાઈઓ)ને જ નહીં, પણ સગા-સંબંધી-ગામ-જવારો અને આસપાસના લોકોને પણ ફાયદો થતો. હાલમાં, કોલ્ડ સ્ટોરેજનું અંતર અને માલસામાનનો ખર્ચ ઓછા ધારકો માટે સમસ્યા છે.
શેરખેતીએ જે બટાટા ફેંક્યા હતા તેની ઉપયોગીતાની કલ્પના કરો, પરંતુ તેને બજાર ન મળ્યું. ગામમાં બટાકાની સિઝનમાં કિરી બટાકાની ખરીદી કોણ કરશે, પરંતુ જો ખેડૂતો જાગૃત થાય તો નવા કૃષિ કાયદામાં ઓનલાઈન ખરીદ-વેચાણનો લાભ લઈને તેઓ કિરી બટાટા (બેબી પોટેટો)ને બદલે સારા ભાવે વેચી શકે છે. તેમને ફેંકવું. ત્યારે પણ આ જ કંપનીઓ આ ઉપેક્ષિત ઉત્પાદન કરી રહી છે.